Tháp Nhạn
Tháp Nhạn trong tiếng Ê-Đê và Jarai gọi là tháp KơHmeng là một tháp Champa nằm trên núi Nhạn, thắng cảnh tiêu biểu của Tuy Hòa. Tháp được người Chăm sinh sống ở lưu vực châu thổ sông Ba xây dựng nên vào khoảng thế kỉ 12. Tháp có hình tứ giác với 4 tầng, càng lên cao càng thu nhỏ lại so với tầng dưới, nhưng vẫn theo phong cách tầng dưới. Tháp cao khoảng 23,5m. Mỗi cạnh chân tháp dài 10m.
Qua sự tàn phá của thời gian và chiến tranh, nhiều phần của tháp bị hư hỏng nặng, nhưng nhờ được sự trùng tu, tôn tạo tháp được phục dựng lại nguyên gốc và mang một vẻ đẹp mới.
Núi Chóp Chài
Núi Chóp Chài cao 394 mét so với mực nước biển, nổi lên giữa đồng bằng Tuy Hòa, thuộc địa phận xã Bình Kiến, ngoại ô thành phố Tuy Hòa, cách trung tâm thành phố khoảng 4 km về phía Tây Bắc, ngay sát quốc lộ 1A. Chu vi quanh chân núi là 10 km. Núi Chóp Chài cùng với sông Ba là những biểu tượng quen thuộc về Phú Yên.
Núi Chóp Chài có hình dáng khá vuông vức trông tựa như một kim tự tháp khổng lồ. Đứng trên đỉnh núi sẽ có được tầm nhìn bao quát tới biển, vùng đồng bằng dưới chân núi. Trên núi có hang Dơi (hay Trai Thuỷ) rộng 5 m và rất sâu. Lưng sườn núi có các công trình kiến trúc Phật giáo như chùa Hoà Sơn, Minh Sơn, Khánh Sơn, Bảo Lâm.
Bãi biển Tuy Hòa
Là bãi biển nằm ngay trung tâm thành phố, bãi biển Tuy Hòa là địa điểm được người dân địa phương tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí hay tắm biển hàng ngày. Tuy vậy, biển Tuy Hòa được chính người dân địa phương đánh giá là bãi biển khá dữ, nguy hiểm nên không phù hợp để bơi. Nếu là du khách phương xa đến, các bạn chỉ nên nghỉ ngơi trên bờ biển hóng mát.
Bãi biển Long Thủy
Đi về hướng Bắc, cách trung tâm thành phố Tuy Hoà khoảng 10 km đường ôtô, nằm gần kề Quốc lộ 1A thuộc địa phận xã An Phú, thành phố Tuy Hoà. Long Thuỷ đã từ lâu được xem là bãi biển đẹp, được kết hợp hài hoà độc đáo của phong cảnh thiên nhiên, cùng với những rặng dừa xanh rợp bóng kéo dài trên bờ biển cát mịn.
Hòn Chùa
Hòn Chùa nằm trong cụm hòn Dứa, hòn Than biển Long Thủy, xã An Phú, TP Tuy Hòa. Hòn Chùa cách đất liền khoảng 7km. Giữa biển nước mênh mông, nhìn từ xa, hòn Chùa hiện lên như một tấm thảm xanh. Nơi đây không chỉ có vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng mà còn là điểm du lịch hoang sơ của Phú Yên. Muốn ra hòn Chùa, du khách đến bãi biển Long Thủy hoặc làng chài Mỹ Quang (xã An Chấn, huyện Tuy An) thuê ca nô để ra đảo.
Tuy An
Đầm Ô Loan
Đầm Ô Loan thuộc địa phận huyện Tuy An, có diện tích toàn mặt nước là 1.570ha, cách thành phố Tuy Hoà về phía bắc 20 km. Lòng đầm chỗ sâu nhất khoảng 6 mét, chỗ cạn, thường là ven bờ, khoảng trên 1 mét. Riêng phía trên cửa Lễ Thịnh thuộc địa phận An Hải mực nước sâu tới 10 mét.
Khi đứng trên đỉnh đèo Quán Cau, du khách phóng tầm nhìn bao quát khắp cả vùng thì đầm Ô Loan như một mặt hồ rộng yên ả được bao bọc bởi những dãy đồi thấp thoai thoải với những ruộng mía xanh ngắt…Nhìn từ phía nam, đầm Ô Loan giống như chim phượng hoàng đang xoải cánh, còn trên bản đồ Ô Loan giống con thiên nga đang thong thả bay trên bầu trời cao xanh thăm thẳm.
Đầm Ô Loan có nhiều hải sản sinh sống như tôm, cá, ghẹ, cua huỳnh đế, điệp, cá mú… nhưng ngon và nổi tiếng nhất vẫn là con sò huyết Ô Loan cơm dày, thịt ngọt và rất thơm, thơm hơn sò huyết các nơi khác, được du khách trong và ngoài nước đánh giá rất cao. Hiện nay, đầm Ô Loan được Bộ VHTT xếp vào di tích danh thắng cấp quốc gia. Hàng năm, vào ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch, nhân dân sống quanh đầm tổ chức lễ hội đua ghe truyền thống, thu hút nhiều đội ghe đua ở các địa phương khác đến tham gia.
Nhà thờ Mằng Lăng
Nhà thờ Mằng Lăng đã có tuổi thọ trên 110 năm, theo kiến trúc Gothic cổ điển thuần túy, với hai tháp chuông cao vọi, giữa cảnh quê sông nước dân cư trù mật. Cạnh nhà thờ có phòng truyền thống mang tên Anre Phú Yên, lưu trữ và triển lãm trang trọng tất cả những tư liệu liên quan đến Chân Phước. Nhà thờ nhỏ nhưng có khuôn viên thoáng mát rợp cây xanh. Tước sân còn có một khu hầm nhỏ, được xây dựng khá kỳ công trong lòng một quả đồi giả. Bên trong hầm có nhiều điêu khắc chạm trổ kể lại những câu chuyện về thánh Anre Phú Yên.
Hiện nay, nơi này vẫn đang giữ cuốn sách đầu tiên được in bằng tiếng Việt. Đây là quyển giáo lý Phép giảng tám ngày của Linh mục Alexandre de Rhodes (người dân địa phương gọi là cha Đắc Lộ) – người khai đã sinh ra chữ quốc ngữ ở Việt Nam.
Gành Đá Đĩa
Gành Đá Đĩa là một danh thắng thiên nhiên kỳ thú về cảnh quan và độc đáo về địa chất ở Việt Nam, thắng cảnh này nằm tại xã An Ninh Đông, huyện Tuy An.
Đây là một tập hợp các trụ đá hình lăng trụ xếp liền nhau, hòn nọ nối hòn kia kề với sóng nước. Bãi đá trải rộng san sát nhau chung màu đen huyền bí. Có trụ thẳng đứng, có trụ nghiêng vẹo nhưng vẫn chồng chất tầng tầng trông như chồng bát đĩa nên có tên gọi là Gành Đá Đĩa. Nhìn từ xa, Gành Đá trông giống một tổ ong thiên tạo khổng lồ vô cùng kỳ vĩ.
Hòn Yến
Sở dĩ có tên Hòn Yến vì trước đây, nơi này từng là nơi lưu trú của rất nhiều chim Yến đến làm tổ, song, do con người không biết gìn giữ đúng cách nên chúng dần rời đi. Để gợi nhớ, người dân nơi đây đã đặt tên hòn đảo này là hòn Yến. Cách trung tâm thành phố Tuy Hòa chừng 20km về hướng Đông Bắc, qua các xã An Phú, An Chấn, An Mỹ sẽ gặp chợ Yến. Từ đây, các bạn có thể hỏi người dân xung quanh đường để rẽ ra Hòn Yến (thuộc thôn Hội Sơn) hoặc cũng có thể men theo quốc lộ 1A về hướng Bắc chừng 15km đến ngay ngã 3 Phú Điềm rẻ phải theo đường bê tông hỏi đường về thôn Nhơn Hội.
Gành Ông – Bãi Xép
Từ trên Gành Ông (nơi trở thành phân cảnh thả diều của những nhân vật nhí trong bộ phim nổi tiếng “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” của đạo diễn Victor Vũ) nhìn xuống, bãi Xép (xã An Chấn, huyện Tuy An) hiện ra thật hiền hòa và quyến rũ.
Nằm cách Tp Tuy Hòa hơn 10km về phía bắc, đường đi rất thuận lợi, dài khoảng 500m, Bãi Xép trông hoang sơ với hai bãi đá đen bao bọc hai đầu bãi biển. Khách phương xa đến đây bị hấp dẫn bởi bãi đá đen rất lạ mắt này và thong thả cất bước trên dải cát vàng óng trải dài ra mép sóng với nước biển trong xanh mát mắt.
Địa đạo Gò Thì Thùng
Cách trung tâm thị trấn Chí Thạnh về hướng tây 15km, cao nguyên Gò Thì Thùng (xã An Xuân) có độ cao khoảng 400m so với mực nước biển, quanh năm khí hậu mát mẻ, cây xanh trái ngọt hiền hòa. Trên đỉnh cao nguyên này, có một mặt bằng gò bãi rộng lớn và một hệ thống hầm địa đạo của quân và dân Phú Yên trong những năm chiến tranh.
Cầu Ông Cọp
Cầu gỗ Miễu Ông Cọp (hay còn có tên khác là cầu Bình Thạnh, cầu gỗ Tuy An) bắc qua cửa sông Bình Bá, nối liền các thôn phía bắc xã An Ninh Tây (huyện Tuy An) với quốc lộ 1. Từ quốc lộ 1 nhìn xuống, cây cầu trông mỏng manh giữa một vùng mênh mông, bát ngát. Đây là một trong những cây cầu gỗ hiếm hoi còn lại ở Phú Yên thu hút nhiều khách du lịch đến khám phá.
Đập Tam Giang
Đập Tam Giang không chỉ là một công trình thủy lợi quan trọng của huyện Tuy An mà nó còn là một điểm du lịch hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp hoang sơ, mộc mạc… Đập Tam Giang chắn ngang qua sông Cái, phía hữu ngạn thuộc xã An Thạch, tả ngạn là thôn Bình Hòa, xã An Dân. Đập dài khoảng 800m bằng xi măng vững chãi với thiết kế tam bậc, có 3 bờ kè chắn nước. Đập đưa nước về tưới các cánh đồng ở các xã An Thạch, An Ninh và An Dân.
Sông Cầu
Đây là một đơn vị hành chính cấp thị xã của Phú Yên, nằm giáp ranh với Tp Quy Nhơn của Bình Định. Sông Cầu cách xa trung tâm Tp Tuy Hòa nhưng khá nổi tiếng với nhiều địa điểm du lịch hấp dẫn.
Thuộc phường Xuân Thành. Đảo có thế nằm giống như chữ “nhất” trong tiếng Hán nên gọi là Nhất Tự Sơn. Đảo có diện tích 6 ha, nằm cách bờ khoảng 300m, khi thủy triều xuống có thể lội ra đảo. Nhất Tự Sơn là hòn đảo đẹp nhất trong Vịnh Xuân Đài.
Bãi biển Vịnh Hòa
Vịnh Hòa nằm ở xã Xuân Thịnh, Thị xã Sông Cầu. Đây là một bãi biển với cát trắng nắng vàng, những đồi cát thơ mộng, bờ biển dài với hàng phi lao chạy tới tận chân trời.
Vũng Lắm
Hiện nay thuộc khu phố Tân Thạnh, phường Xuân Đài, thị xã Sông Cầu. Đây từng là thương cảng buôn bán tấp nập của tỉnh Phú Yên, nơi diễn ra hoạt động ngoại giao đầu tiên giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Năm 1887, người Pháp đặt Tòa Công sứ tại đây, đồng thời đặt Sở Thương chánh để kiểm soát việc buôn bán. Năm 1888 tỉnh đường An Thổ từ thành An Thổ (xã An Dân, huyện Tuy An) dời ra Vũng Lắm.
Vịnh Xuân Đài
Vịnh Xuân Đài có diện tích mặt nước khoảng 13.000 ha, bờ Vịnh dài hơn 50 km, nằm dọc theo hướng Bắc – Nam, được bao bọc bởi những rừng dừa, rừng dương xanh ngát, tiếp cận với 05 xã, phường của thị xã Sông Cầu là: xã Xuân Phương, phường Xuân Yên, phường Xuân Phú, phường Xuân Thành, phường Xuân Đài và 02 xã của huyện Tuy An là An Ninh Tây, An Ninh Đông. Vịnh Xuân Đài được tạo thành nhờ dãy núi Cổ Ngựa chạy dài ra biển khoảng 15 km, trông giống đầu con kỳ lân. Cửa Vịnh rộng 4,4 km.
Xuân Đài với một vùng non nước thắm đượm màu xanh: mặt biển xanh, rừng dừa xanh, núi non xanh và bầu trời xanh thẳm. Xung quanh vịnh là xóm làng bình yên nấp bóng dưới rừng dừa, những bãi cát trắng xen lẫn những bãi đá có hình thù khác lạ. Đi thuyền trên vịnh Xuân Đài phóng tầm mắt về phía tây là những dãy núi cao trùng điệp, nhìn về hướng đông trên bán đảo Xuân Thịnh bên cạnh những ngọn đồi xanh là cồn cát Từ Nham như một đám mây trắng sà xuống đỉnh núi. Phong cảnh trời mây, non nước Xuân Đài cùng với những đặc sản nổi tiếng ở đây đã làm say lòng biết bao thi nhân lữ khách. Ngoài những món đặc sản biển như ốc nhảy, cà khía, cua, tôm, ghẹ, cá mú… Xuân Đài còn nổi tiếng với ốc vú nàng, ai từng một lần thưởng thức sẽ rất khó quên.
Thác Cây Đu
Thác Cây Đu ở thôn Bình Nông, xã Xuân Lâm, Thị xã Sông Cầu có vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ với những dòng nước trắng xóa chảy từ trên những tảng đá xù xì, nhấp nhô.
Bãi biển Từ Nham
Từ Nham là một bãi biển nhỏ của Sông Cầu, bãi biển với bờ cát dài và nước biển xanh một cách ngỡ ngàng. Nơi đây hoàn toàn không có bóng dáng của các dịch vụ du lịch, chỉ có một làng chài nhỏ của người dân.
Khu du lịch Bãi Bàu
Bãi Bàu thuộc Phú Yên nhưng lại nằm gần Quy Nhơn hơn (chỉ cách trung tâm Quy Nhơn khoảng 15km về phía Bắc). Đây là một bãi biển còn khá hoang sơ của thị xã Sông Cầu với biển xanh, cát trắng cùng cảnh quan tuyệt đẹp của những gành đá. Ở đây cũng có một khu du lịch sinh thái với đầy đủ các dịch vụ lưu trú, ăn uống để phục vụ du khách tới đây.
Khu du lịch Bãi Tràm
Nằm cách trung tâm Thị xã Sông Cầu khoảng 20km về phía bắc có một thắng cảnh thiên nhiên hoang sơ mà độc đáo. Đó là Bãi Tràm ở thôn Hòa Lợi, xã Xuân Cảnh. Đây là một thung lũng được dãy núi Hòa An bao bọc ba mặt bắc, tây, nam. Phía đông là bờ biển dài khoảng 1km trông tựa như một lưỡi liềm bạc với bờ cát phẳng mịn; nước biển luôn trong xanh, lặng sóng; 2 phía đầu bờ cát có những ghềnh đá như có bàn tay con người sắp đặt nên. Ở đây vẫn còn một ngôi nhà được xây bằng đá từ những năm 20 của thế kỷ trước, người dân địa phương vẫn thường gọi là nhà ông Mô-Rô.
Đèo Cù Mông
Trên những con đường xuyên Việt, với địa hình nhiều đồi núi, đất nước hình chữ S xinh đẹp tạo ra những con đèo, mà du khách mỗi lần đi qua không thể nào quên được. Đèo Cù Mông là một trong 5 con đèo được bình chọn là ngoạn mục nhất và cảnh quan đẹp, thu hút sự quan tâm, thích thú của du khách.
Đèo Cù Mông là một đèo ngắn nhưng hiểm trở nhất nhì Việt Nam. Đèo nằm trên quốc lộ 1, là ranh giới giữa hai tỉnh Phú Yên – Bình Định, dài 7km, đỉnh cao 245m, đường nhiều dốc, có nhiều khúc cua gấp, hai bên là núi cao. Huyền thoại về tên đèo Cù Mông còn được lưu giữ tới ngày nay là do thế núi nằm trải dài từ cao nguyên An Khê (Gia Lai) đổ ra biển, giống như con rồng nằm phủ phục mà đầu là xã Xuân Lộc (Thị xã Sông Cầu, Phú Yên) ra tới Gành Ráng (Tp Quy Nhơn, Bình Định), đuôi níu giữ dãy Ngọc Linh.
Đông Hòa
Đập Hàn
Đập Hàn là hợp lưu của nhiều con suối nhỏ chảy ra từ dãy Đại Lãnh, quanh co uốn khúc đến phía Tây – Nam thôn Hảo Sơn. Các dòng suối tụ lại thành một cái đập nhỏ, độ dốc không cao, nhưng bên trên và dưới đập nhô lên nhiều mô đá khắp bề mặt của suối như thể có một bàn tay vô hình khuân từng tảng đá lớn sắp xếp theo cách bài trí các vườn đá của Nhật.
Dưới lòng suối, nước trong vắt vào mùa nắng, có thể nhìn những đàn cá mương, cá trắng núi, những con cua đá, con ốc bò dưới lòng cạn. Trên bờ, những tẳng đá to như mái nhà, rừng cây, tiếng chim hót vang vang đập vào vách núi dội lại cộng với tiếng nước suối đổ xuống từ đập cao, rì rầm tạo thành âm thanh dìu dặt, dễ khơi động tâm hồn con người hướng về cái đẹp, cái thiện của nhân thế, trời đất.
Chính bởi cảnh trí thiên nhiên đẹp như vậy, nên Phú Yên đã khai thác Đập Hàn thành điểm du lịch, dã ngoại cho du khách từ nhiều năm nay.
Núi Đá Bia
Núi Đá Bia còn gọi là Thạch Bi Sơn, dân gian tương truyền là Núi Ông, ngọn núi cao nhất trong khối núi Đại Lãnh thuộc dãy núi Đèo Cả, một thời là cột mốc biên giới của Đại Việt. Đá Bia nằm ở xã Hòa Xuân Nam, huyện Đông Hòa nổi tiếng vì tảng đá Bia khổng lồ cao khoảng 80m trên đỉnh núi mà cách xa vẫn có thể nhìn thấy
Từ đây có thể nhìn bao quát vùng biển xung quanh, phóng tầm mắt nhìn về bốn hướng bạn thấy Vũng Rô của Phú Yên ở ngay chân núi phía Nam hay vịnh Vân Phong của Khánh Hòa. Vào những ngày trời nắng đẹp thậm chí bạn còn có thể thấy thành phố Nha Trang. Nhìn về phía bắc, sẽ có được tầm nhìn bao quát đồng bằng Tuy Hòa, núi Chóp Chài nằm giữa thành phố Tuy Hòa và sông Ba.
Vịnh Vũng Rô
Trên con đường thiên lý Bắc – Nam, khi đến đỉnh đèo Cả nhìn về phía đông, du khách mê mẩn khi thấy một vùng non xanh nước biếc hòa quyện vào nhau nên thơ và hùng vĩ. Đó là vịnh Vũng Rô.
Vũng Rô rộng 1.640ha mặt nước, độ sâu có thể tiếp nhận tàu trọng tải trên 5.000 tấn, được các dãy núi cao Đèo Cả, Đá Bia, Hòn Bà che chắn cả 3 hướng: bắc, đông, tây. Trong vịnh, có nhiều bãi nhỏ như: Bãi Lách, Bãi Mù U, Bãi Ngà, Bãi Chùa, Bãi Chân Trâu, Bãi Hồ, Bãi Chính, Bãi Bàng, Bãi Lau….
Bến tàu không số
Đây là nơi những chuyến tàu không số vận chuyển vũ khí, lương thực từ miền Bắc vào trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam. Thời gian hoạt động của bến tàu chỉ khoảng 2 tháng nhưng cũng đã thực hiện được một số nhiệm vụ quan trọng vào thời kỳ đó. Hiện nay nơi đây đã được dựng thành di tích để du khách ghé thăm.
Hòn Nưa
Hòn Nưa nằm phía nam vịnh Vũng Rô thuộc xã Hòa Xuân Nam, là một thắng cảnh đẹp của Phú Yên. Hòn đảo này hiện nay còn hoang sơ, tĩnh lặng và đang là điểm tham quan nghỉ mát lý tưởng của nhiều du khách gần xa…
Để đến hòn Nưa, du khách có thể xuất phát từ cảng biển Vũng Rô hoặc từ làng chài Đại Lãnh dưới chân đèo Cả. Trong hai tuyến nói trên thì đường từ Vũng Rô vào xa khoảng 60 phút ngồi tàu nhưng được nhiều người chọn hơn. Bởi đi từ Vũng Rô, khách sẽ ngao du trên vịnh biển, được ngắm cảnh trời nước bao la, được tận mắt trông thấy những ngư dân cần mẫn lao động trên những lồng bè nuôi tôm hùm, được ngắm bao quát vẻ đẹp hòn Nưa từ xa đến gần.
Mũi Điện
Là cảnh quan kỳ thú phía nam tỉnh Phú Yên, nơi có doi đất liền của Tổ quốc vươn xa nhất ra biển Đông. Mũi Điện nằm trên triền núi Bà thuộc dãy Đại Lãnh (nhánh Trường Sơn đâm ngang ra biển tạo thành dãy núi bao quanh Vũng Rô).
Tháp hải đăng mũi Đại Lãnh là một khối hình trụ thon đều nhỏ dần phía ngọn, màu xám, cao 26,5m đứng trên nền toà nhà cao 110m (so mặt nước biển). Bên trong hải đăng là cầu thang gỗ 110 bậc bóng loáng. Ngọn đèn biển hoạt động được 55 năm thì ngừng (năm 1945), đến năm 1961 mới hoạt động trở lại và năm 1997 được khôi phục hoàn toàn theo kiến trúc cũ.
Điểm đặc biệt và cũng mang giá trị du lịch lớn nhất của ngọn hải đăng Đại Lãnh đó là 1 trong 8 ngọn hải đăng có trên 100 năm tuổi trong tổng số 79 ngọn hải đăng đang hoạt động tại Việt Nam. Đây là ngọn hải đăng nằm gần hải phận quốc tế nhất, nơi đón ánh bình minh trên đất liền đầu tiên ở Việt Nam.
Đồng Xuân
Suối nước nóng Triêm Đức
Từ thị trấn La Hai ngược lên phía tây, trên đoạn đường đã được bê tông khoảng 6 cây số, từ đường lớn rẽ trái qua cánh đồng hẹp hơn 500m là đến suối nước nóng Triêm Đức nằm phía bờ bắc sông Kỳ Lộ, thuộc xã Xuân Quang 2.
Gọi là suối, nhưng trước mặt là con sông Kỳ Lộ, đoạn mở rộng về hạ lưu. Nước nóng phun trào, chảy thành dòng róc rách từ một triền đá granit màu xám, phớt hồng, tràn xuống mặt sông. Điểm mỏ này được người Pháp nghiên cứu từ những năm 1926-1931, nguồn nước lộ ra sát bờ sông, cao hơn mực nước sông khoảng 4m. Nhiệt độ của suối khoáng nóng này khoảng 75-78 độ C, độ pH khoảng 8, độ khoáng hóa là 0,5g/l.
Suối nước nóng Trà Ô
Từ Tp Tuy Hòa đến thị trấn La Hai (Đồng Xuân) chừng 45km, tiếp tục rẽ phải đi 15km là đến suối nước nóng Trà Ô, thuộc xã Xuân Long. Nằm cách đường đi khoảng 200m, băng qua con sông Hà Nhao thơ mộng với dòng nước trong xanh uốn lượn, du khách sẽ nhận ra suối nước nóng Trà Ô nằm dưới chân một ngọn đồi hoang vắng.
Không giống một dòng suối thiên nhiên, nước khoáng nóng Trà Ô có nhiệt độ khoảng 70ºC, chảy ra từ hai đầu rồng được xây dựng trên diện tích khoảng 3m2. Hệ thống này được thiết kế như một miếu thờ thần núi. Trên mái và hồ nhỏ phía dưới đều có kiến trúc của hai con rồng trông linh thiêng và bí ẩn, phía sau có khoảng trống vừa một người chui vào được bên trong để xông hơi, theo cách của cư dân ở đây thường làm để giúp sức khỏe được tốt hơn, hoặc có thể chữa được một số bệnh về thấp khớp, bệnh ngoài da… Theo nhiều người dân địa phương, các vòi rồng ở suối nước nóng Trà Ô đã được xây dựng từ thời Pháp, dấu tích văn hóa chưa được khám phá hết nhưng đang bỏ hoang trông thật lãng phí.
Phú Hòa
Thành Hồ
Thành Hồ nằm trên bờ bắc sông Đà Rằng, thuộc thôn Định Thọ, xã Hoà Định Đông, huyện Phú Hoà. Di tích này cách thành phố Tuy Hoà khoảng 12km và cách cửa sông Đà Rằng khoảng 15km. Đây là vùng tiếp giáp giữa đồng bằng Tuy Hoà và vùng núi phía tây Phú Yên. Nếu xem đồng bằng Tuy Hoà như một tam giác thì Thành Hồ nằm ngay trên đỉnh của tam giác mà cạnh đáy là đường bờ biển.
Thành Hồ, cùng với các di tích Chăm khác ở Phú Yên nằm trong tổng thể chung của các di tích Chăm ở miền Trung không những có giá trị về mặt khoa học mà đang trở thành những địa điểm hấp dẫn để khai thác kinh tế du lịch.
Đền thờ Lương Văn Chánh
Lương Văn Chánh là một võ quan của chúa Nguyễn thời Lê trung hưng và là người có công với sự nghiệp chiêu tập lưu dân khai khẩn, mở mang và phát triển vùng đất Phú Yên. Sau khi Lương Văn Chánh qua đời, các Chúa Nguyễn đã nhiều lần phong thần và gia phong tướng vị cho ông. Năm 1689, đời Chúa Nghĩa – Nguyễn Phước Thái, Lương Văn Chánh được phong tặng là “Tiền Trấn Biên quan Tham tướng Phò quận công Lương quí phủ Bảo quốc chi thần”.
Mộ Lương Văn Chánh nằm ở phía bắc thôn Long Tường, trên một gò cao quay mặt ra sông Bến Lội, hướng thẳng về núi Chóp Chài. Đền thờ Lương Văn Chánh nằm ở làng Phụng Nguyên, cách mộ chừng 500 mét. Mộ và Đền thờ Lương Văn Chánh đã được cấp bằng công nhận Di tích lịch sử – Văn hóa cấp quốc gia vào ngày 5 tháng 10 năm 1996.
Đập Đồng Cam
Năm 1923 đập Đồng Cam được người Pháp cho khởi công xây dựng sau nhiều năm ròng khảo sát và mãi đến năm 1931 đập mới hoàn thành cùng hệ thống kênh mương dẫn nước về khắp các nơi trên đồng Tuy Hoà. Tháng 1-1933 vua Bảo Đại về tại đập Đồng Cam để khánh thành, chứng tỏ đây là công trình cực kỳ quan trọng không chỉ của riêng tỉnh Phú Yên mà cho cả đất nước. Đây là một trong số rất ít công trình có quy mô lớn và nổi tiếng thời bấy giờ do người Pháp thiết kế và đưa dân công từ khắp các nơi về để xây dựng.
Đồng Cam hiện đang là điểm du lịch khá lý tưởng. Ở phía bờ Bắc, ngay trên đập đầu mối, kênh chính Bắc chạy song song với dòng nước của sông Đà Rằng bên dưới mặt đập, phía giữa là bãi cát trắng mịn và những hàng cây rừng rợp bóng tạo thành bãi để cắm trại, sinh hoạt ca hát và chơi những trò chơi dân gian. Đứng ở nơi này, có thể nhìn thấy thác nước trắng trườn qua thân đập rồi lượn qua những dãy đá nhấp nhô bên dưới.
Gành đá Hòa Thắng
Nằm trên vùng châu thổ Sông Ba và có cảnh quan thiên nhiên đẹp, Gành Đá còn được gọi là Ngũ Thạch Sơn gồm có năm dãy đá lớn tạo thành như: Gành Miễu, Gành Quan, Gành Dung, Gành Quýt và Gành Bồ; gắn liền với đời sống tinh thần của nhân dân địa phương và đã đi vào thơ ca.
Nằm cách trung tâm Tp Tuy Hòa khoảng 7 km về phía tây, cạnh quốc lộ 25, giao thông rất thuận lợi, Gành Đá còn nằm trong tổng thể các di tích lịch sử văn hóa, di tích khảo cổ trên địa bàn huyện như: Thành Hồ, đập Đồng Cam, Mộ và đền thờ Lương Văn Chánh; các điểm du lịch sinh thái Lỗ Chài, Hòn Sặc, Núi Hương, suối nước nóng Phú Sen và các làng nghề truyền thống như: bánh tráng Đông Bình, bún Định Thành, nên Gành Đá sẽ trở thành một trong những điểm tham quan hấp dẫn của tour du lịch khi du khách đến Phú Hòa.
Sơn Hòa
Nhà thờ Trà Kê
Nhà thờ Trà Kê nằm ở thôn Tân Hội, Sơn Hội, Sơn Hòa. Mặc dù không mang trên mình kiến trúc gothic cổ điển như nhà thờ Mằng Lăng đã nổi tiếng gần xa nhưng Trà Kê vẫn thu hút du khách với vẻ đẹp đặc trưng của mình. Nhìn từ xa, chóp mái của nhà thờ được lợp ngói đỏ rực nổi bật trên nền trời xanh trong thật uy nghi và thánh thiêng.
Thác Hòa Nguyên
Thác nằm trong khu du lịch sinh thái Sơn Nguyên, ở độ cao 30 mét tạo nên dòng nước trắng xóa đổ xuống, tung bọt nước như sương buổi sớm tỏa mờ cả một vùng. Dọc hai bên thác là rừng cây cổ thụ rợp bóng mát, nơi có nhiều loài sinh vật quý hiếm.
Cao nguyên Vân Hòa
Ở độ cao trên 400m, được ví như nóc nhà của Phú Yên, cao nguyên Vân Hòa có vẻ đẹp rất khác biệt. Vân Hòa quyến dụ lòng người không chỉ bởi không gian bao la của núi đồi, khí hậu mát lành của “một Đà Lạt thu nhỏ”, mà còn bởi những món ăn dân dã độc đáo và tình đất, tình người nồng ấm nơi đây.
Sông Hinh
Thác H’Ly
Thượng nguồn sông Hinh bao gồm nhiều con suối nhỏ, nằm phía Đông – Nam dãy Trường Sơn ở nhánh đâm ngang ra biển thuộc địa phận giữa hai tỉnh Đắk Lắk và Phú Yên, tập trung hầu hết ở phía Tây – Bắc Ma Đrắc. Rừng núi của buôn Kít được coi là rừng đầu nguồn của sông Hinh. Trong thập niên 80, buôn Kít hoang vắng đã biến thành nông trường cà phê bạt ngàn do đất đai ở đây rất màu mỡ.
Từ thị trấn Hai Riêng huyện Sông Hinh đến buôn Kít khoảng 15 cây số đường chim bay, ở phía Nam, giáp Ma Đrắc. Tại đây có một dòng sông nhỏ chạy xuyên qua và sát với nông trường là một cái thác sâu khoảng 20 mét, gọi là thác H’Ly. Nước từ trên cao đổ xuống tung bọt trắng xóa trước khi đổ ra hồ thủy điện Sông Hinh rồi xuôi dòng nhập vào sông Ba. Xung quanh thác là những cây rừng già cao vút với những chùm phong lan tỏa hương thơm dìu dịu. Du khách có thể lần theo những bậc đá đen xuống lòng thác ngâm mình trong dòng nước mát lạnh và trong vắt vào mùa hè.
Hồ thủy điện Sông Hinh
Hồ thuỷ điện Sông Hinh góp phần điều tiết khí hậu, cải thiện môi trường huyện Sông Hinh, đây là vùng du lịch xanh, Mặc dù tính sinh học ở vùng này chưa phải là cao, tuy nhiên hệ sinh thái hồ ở đây được xem là tương đối độc đáo với nhiều cảnh quan đẹp và hấp dẫn. Bên cạnh những giá trị về sinh thái tự nhiên của vùng hồ, du khách đến đây còn có thể tìm hiểu được những giá trị văn hoá bản địa của đồng bào ÊĐê, Bana sống ở khu vực phụ cận hồ.
Buôn Lê Diêm
Huyện Sông Hinh có 18 đồng bào dân tộc thiểu số đang sinh sống, như: Ê-đê, Bana, Chăm, Giarai, K-Ho, Máng,… Trong đó, cộng đồng dân tộc Ê-đê đông nhất, họ sống tại buôn Lê Diêm từ lâu đời, đến nay có khoảng 200 trăm hộ dân sinh sống và cùng nhau gìn giữ nhiều phong tục tập quán của cộng đồng. Buôn Lê Diêm đang trở thành một điểm du lịch văn hóa với nhiều nét riêng của đồng bào Ê-đê.
Đến với buôn Lê Diêm, du khách được tận mắt thấy và cảm nhận cuộc sống thanh bình của những người dân Ê-đê hiền lành, thật thà bên những ngôi nhà sàn và qua những công việc thường nhật của họ. Nhiều du khách thích thú tìm hiểu về kiến trúc nhà sàn, nhà dài bằng gỗ được thiết kế thoáng mát của người Ê-đê. Đi dạo một vòng buôn Lê Diêm, du khách được tìm hiểu về các nghề dệt thổ cẩm, đan gùi truyền thống của phụ nữ Ê-đê, tạo ra những sản phẩm lạ mắt nhưng cũng không kém phần tinh tế. Chiều đến, những vị khách phương xa được dịp thưởng thức những món ăn như: bò nướng ống tre, gà nấu là giang, heo đen nấu đu đủ, muối ớt kiếng càng,… đều là những món ăn truyền thống của người Ê-đê.
Hồ thủy điện Sông Ba Hạ
Hồ thủy điện Sông Ba Hạ nằm giữa núi đồi huyện Sơn Hòa và Sông Hinh hùng vĩ, một thắng cảnh sinh thái kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên hoang dã với một màu xanh biếc, như một bức tranh in đậm bóng núi, mây trời, phong cảnh hữu tình. Mặt hồ lăn tăn gợn sóng cho ta cảm giác thích thú, không còn gì tuyệt bằng. Ngắm cảnh núi rừng sông nước bao la, du khách có cảm giác hiền hòa, yên ả. Thủy điện Sông Ba Hạ không chỉ giữ vai trò sản xuất điện, điều tiết thủy văn, cân đối lưu vực, mà còn là một điểm du lịch đầy hấp dẫn.
Tây Hòa
Chùa Hương Tích
Núi Hương thuộc xã Hòa Phong, cao 142 mét, có con sông nhỏ chạy vắt qua chân núi rồi vòng xuống thôn Thạnh Phú của xã Hòa Mỹ. Tại đây dòng sông nhỏ bỗng dưng phình to ra tạo thành bàu rộng mà dân gian gọi là bầu Hương. Năm 1937, sư Vạn Ân đi ngang qua đây, thấy cảnh sơn thủy hữu tình bèn dừng chân lập chùa Hương Tích, thu nạp tín đồ mộ đạo ngày càng đông. Ngày nay Hương Tích là một trong các ngôi chùa lớn của tỉnh Phú Yên.
Suối nước khoáng Lạc Sanh
Điểm mỏ nước khoáng nóng Lạc Sanh nằm trên địa bàn xã Sơn Thành Đông, là điểm mỏ mới phát lộ và được khảo sát từ năm 1979. Nguồn nước của điểm mỏ này xuất lộ từ khe nứt cát bột kết màu xám đen, nhiệt độ khoảng 48º C, độ khoáng hóa là 0,34g/l, nước phun trào quanh năm.
Suối nước khoáng Phú Sen
Suối khoáng Phú Sen thuộc xã Hòa Định Tây được người Pháp phát hiện từ năm 1923. Nguồn nước mỏ nước khoáng này xuất lộ lên mặt đất dưới dạng mạch trào, tạo nên vùng sình lầy có diện tích khoảng 13.000 m², nhiệt độ nước khoảng 68-71 ºC. Trong các điểm mỏ nước khoáng nóng ở Phú Yên thì điểm mỏ Phú Sen được đánh giá có trữ lượng lớn.
Các món ăn ngon ở Phú Yên
Bánh canh hẹ
Bánh canh là một món ăn bình dân ở Phú Yên, tuy vậy chủng loại bánh canh ở Phú Yên rất phong phú như: bánh canh bột gạo, bánh canh bột lọc, bánh canh chả cá, bánh canh hẹ,… chỉ cần đi lòng vòng 10 phút cũng có thể đếm được tới 4-5 quán bán bánh canh bên vỉa hè, nhiều nhất là xung quanh bưu điện thành phố Tuy Hòa. Mỗi món bánh canh là một loại hương vị khác nhau, không quán nào giống quán nào. Bánh canh có thể được nấu với các vị cá dằm, chả cá là phổ biến, đặc biệt người ta dùng lá hẹ như một loại phụ gia đặc biệt thêm vào bánh canh để tăng thêm mùi vị.
Bánh hỏi lòng heo
Món ăn này có lẽ đã quá nổi tiếng khi nhắc đến vùng đất xứ Nẫu. Đến nỗi người dân vùng đất này còn bảo rằng “đến đây mà chưa ăn qua món này thì coi như chưa tới”. Bánh hỏi được làm từ bột gạo và có quy trình chế biến đặc biệt công phu, tỉ mỉ. Một dĩa bánh hỏi được rắc mỡ hành lên ăn kèm với một dĩa thịt quay, thịt nướng, lòng heo… tùy thích. Đây là món ăn đặc biệt thường xuất hiện trong những dịp lễ, cúng giỗ, cưới hỏi, lễ cúng ở đình, chùa và là một nét văn hóa ẩm thực của địa phương.
Bánh bèo nóng
Bánh bèo là một trong những món ăn chơi có mặt ở hầu khắp các nơi. Theo đánh giá của nhiều người, dù là bánh bèo ở Huế hay nơi khác, đều cho ra hương vị không mấy khác nhau. Nhưng nếu đã thưởng thức bánh bèo Phú Yên một lần, bạn sẽ cảm nhận được nét rất riêng của món bánh xứ này.
Món bánh bèo Phú Yên thơm ngon hấp dẫn thực khách còn nằm ở việc chủ quán biết cách giữ chén bánh bèo nóng hổi trước khi phục vụ, phải trở tay nhiều lần mới cầm được chén bánh lên.
Một trong những nguyên liệu làm nên cái hồn của chén bánh bèo chính là chà bông, bánh mì chiên giòn và mỡ hành. Chà bông được làm bằng thịt heo, sợi mềm nhỏ, khô tơi xốp trông rất thích mắt. Vị của chà bông Phú Yên rất vừa vặn, không quá ngọt, cũng không quá mặn.
Bánh ướt
Ở Phú Yên có cách tráng mỏng tương tự như cách tráng bánh cuốn nóng ở miền Bắc. Bánh ướt thường được phục vụ nóng ngay tại chỗ. Ngoài ra còn có bánh bèo nóng, ăn khi bánh vừa xuống lò. Bánh được hấp cách thủy trong chén nhỏ và được phục vụ tại chỗ. Các loại bánh trên thường được rải chà bông tôm (hay ruốc tôm theo cách gọi ngoài Bắc), phục vụ cùng nước mắm ớt pha ngọt và nếu có yêu cầu có thêm lòng lợn đi kèm và cháo lòng.
Bánh xèo
Cùng với bánh tráng, bánh xèo món ăn truyền thống của người dân ở Phú Yên. Bánh xèo ở Phú Yên được làm từ bột gạo, giá đỗ, thịt băm và tôm hoặc mực; nếu thực khách có yêu cầu thì chủ quán có thể cho trứng vào để tăng thêm hương vị. Khi khuôn đúc nóng, người ta cho mỡ, sau đó là thịt, tôm, giá đỗ và nước bột gạo xay vào, đậy nắp chờ khoảng 1 phút là bánh chín. Bánh đổ xong vừa mềm, vừa nóng, có hương vị của hải sản biển. Người ta ăn bánh xèo với rau sống bao gồm xà lách, giá đỗ và nhiều loại rau thơm khác. Nước chấm gồm có hai loại, người địa phương gọi là mắm đục và mắm trong. Mắm đục gần giống như mắm niêm, cho thêm gia vị và ớt. Mắm trong là nước mắm bình thường có thêm ớt tỏi,… Công thức pha nước mắm cũng là một bí quyết của các quán ăn ở đây vì nó ảnh hưởng rất nhiều đến hương vị của món ăn. Bánh xèo có thể ăn bằng đĩa hoặc dùng bánh tráng cuốn lại chấm với nước mắm sẽ rất ngon. Ở Phú Yên đặc biệt là tại Thành phố Tuy Hòa, du khách có thể thưởng thức bánh xèo ở nhiều nơi, từ gánh hàng rong của các chị cho đến những địa điểm có danh tiếng bánh xèo ngon lâu năm tại khu Đại nam cũ trên đường Nguyễn Công Trứ.
Chả dông
Con dông có hình dáng như kỳ nhông nhưng lớn chỉ độ bằng ngón chân cái, sống nhiều ở vùng đất cát dọc bờ biển Phú Yên và các tỉnh miền Trung. Thịt dông được băm nhuyễn trộn với xã và ớt dùng làm nguyên liệu. Trộn đều thịt dông với một ít nấm mèo và bún khô. Dùng bánh tráng mỏng cuốn lại phần thịt đã chuẩn bị thành những cuốn đều bằng ngón tay cái người lớn và đem chiên chín vàng.
Dùng chả dông được ăn với rau sống nước mắm tỏi ớt trộn đâu phụng đăm nhuyễn rất ngon. Món chả dông làm nên dánh tiếng của các cửa hàng ăn trên đường Nguyễn Công Trứ khu Đại Nam cũ ở Thành phố Tuy Hòa. Ở đây thực khách có thể gọi một phần chả dông có thêm nem nướng được phục vụ cùng rau sống và bánh tránh để cuốn ăn kèm.
Cá ngừ đại dương
Phú Yên là“ thủ phủ” cá ngừ đại dương. Loại hải sản này được chế biến thành nhiều món ăn ngon như: nướng, chấm mù tạt, “đèn pha” chưng cách thủy và các món ngon từ phụ phẩm của cá ngừ như lòng, lườn, vi…. Trong các món quen thuộc từ cá ngừ, ngon nhất là món chấm mù tạt mà người sành ăn gọi là ăn cá ngừ đại dương kiểu sashimi. Thịt cá thái ra thành từng lát, mỗi miếng cỡ bằng 2 hoặc 3 ngón tay người lớn rồi làm đông lạnh. Ăn cá ngừ kiểu sashimi phải có cải xanh và nước chấm pha mù tạt kèm theo chuối chát, khế chua, hành tây; các loại rau thơm kèm theo như ngò tàu, ngổ, é quế, đậu phụng rang, bánh tráng nướng. Người dùng lấy lá cải cuốn với miếng cá kèm theo ít rau thơm chấm vào chén mù tạt rồi ăn. Cảm giác ấn tượng nhất khi ăn món này là mù tạt nồng lên đến đầu. Mùi thơm của rau, cái lạnh của cá, vị cay của ớt, vị nồng của mù tạt xông lên tận đầu óc nghe khoan khoái lâng lâng lạ thường, làm cho người ăn như có cảm giác nước mắt nước mũi chảy ra.
Mắt cá ngừ đại dương
Mắt cá thường to bằng nắm tay, ướp gia vị bảo quản cẩn thận. Khi chế biến, một con mắt cá được ướp cùng với thuốc bắc, sả, ớt, tiêu… sau đó đặt vào một cái thố (om đất) rồi chưng cánh thủy. Đợi nung lửa độ hơn nửa giờ, mắt cá đã chín, thấm gia vị, người dùng có thể ăn kèm rau tía tô xắt ghém. Khi ăn món này ta sẽ cảm nhận được vị béo ngầy ngậy của mắt cá, vị thơm của thuốc bắc, vị cay nồng mằn mặn của gia vị. Có thể nói đây là món ăn có mùi vị độc đáo, độc nhất vô nhị chỉ có ở đất Tuy Hòa.
Các món ngon đầm Ô Loan
Sò huyết đầm Ô Loan
Sò huyết đầm Ô Loan nổi tiếng đã định danh chất lượng trong cả nước, dù không ít địa phương cũng có loại hải sản này. Sò huyết Ô Loan thịt mềm ngọt, mùa nào cũng mập ú, căng mọng. Vị ngon đặc biệt của con sò nơi đây chính là độ ngọt và có hương thơm, bổ dưỡng. Sò huyết Ô Loan được chế biến thành nhiều món ăn từ dân dã đến cầu kỳ như: sò hấp sả, sò nướng than hồng, sò la-cót, sò ram me, sò rang muối ớt, sò nấu cháo, sò tươi nhúng lẩu chua cũng cực ngon… Dù chế biến món gì thì người đầu bếp phải giữ cho con sò vừa chín tới, không được chín quá làm khô nước huyết bên trong coi như hết giá trị.
Hàu sữa Ô Loan
Hầu như con hàu được người dân ở đây lặn bắt quanh năm, nhưng hàu ngon nhất có lẽ kéo dài vào khoảng xuân hạ. Hàu được chế biến thành nhiều món ăn như nướng, um chuối cây, nhưng đặc biệt hơn phải là món cháo. Nấu cháo phải chọn loại gạo đỏ, hàu tươi sống cùng với một số gia vị thông thường. Cũng nấu như các loại cháo khác, nhưng món cháo hàu khi nêm gia vị vào lại có mùi thơm độc đáo, hương vị rất riêng. Cháo hàu được ăn bất cứ thời điểm nào trong ngày: điểm tâm sáng, ăn trưa hay kèm với một vài món khác trên bàn nhậu vào lúc chiều tà để “chữa cháy” thì “cuộc nhậu” càng trở nên hấp dẫn. Nhớ là cháo hàu ăn lúc nguội phải nói ngon hơn nóng, bởi lúc nguội nồi cháo sẽ ngọt đậm đà.
Cá mai đầm Ô Loan
Cá mai xuất hiện nhiều từ tháng 2 âm lịch đến mùa hè. Ngư dân đánh bắt, chế biến nhiều món ngon, trong đó có món gỏi. Sau khi đưa từ đầm về, cá còn tươi. Người chế biến dùng kéo cắt bỏ phần bụng và đầu, con cá chỉ còn lại phần thân mình, thịt nhiều, mập ú trong veo. Sau khi làm cá sạch, cho cá ngâm nước muối vài phút để vừa săn chắc vừa giữ được màu trắng trong. Gia vị ăn kèm với gỏi cá gồm có một tô nước chanh vắt sẵn, khoảng 300g đậu phụng rang và rau thơm nhiều loại như húng, tía tô, ngổ, ngò gai, bắp chuối thái nhỏ, cà chua sống, chuối chát, khế… Không thể thiếu trong bữa ăn này là món mắm gừng giã nhỏ pha nước mắm làng Yến với ớt rừng xanh và bánh tráng Hòa Đa nướng.
Gỏi rong biển
Rong biển sinh trưởng và phát triển ở các rạng, gành đá. Từ lâu, người dân ven biển đã biết đến và sử dụng rong biển tự nhiên làm món ăn bổ dưỡng cho sức khỏe. Vùng biển gành Đá Đĩa là một môi trường tuyệt vời cho rong biển phát triển. Vì thế thời gian gần đây khi hàng quán mọc lên, các đầu bếp, chủ nhà hàng đã tận dụng ngay nguồn nguyên liệu tươi ngon từ thiên nhiên này để làm thành món gỏi rong biển phục vụ du khách.
Rong biển tươi vớt lên từ các rạng đá được ngâm lại nước ngọt và rửa sạch, bỏ gốc, xắt gọn cho vừa đũa gắp. Rong biển được bày ở đĩa riêng hoặc bày chung ở giữa trong một đĩa lớn, xung quanh là rau thơm các loại xắt ghém, dừa nạo, xoài băm, một lát chanh tươi, điểm thêm ít đậu phộng rang giòn; một chén mắm chua ngọt hoặc mắm nguyên chất dằm ớt xiêm xanh (những người ăn chay có thể dùng xì dầu), bánh tráng mè nướng. Chỉ vậy là đã xong món gỏi rong biển. Người ăn chỉ việc bẻ nhỏ bánh tráng mè nướng, cho rong biển cùng các loại kết hợp vào chén, chan một tí nước mắm là có thể thưởng thức. Hương vị biển đặc trưng của rong, mùi thơm hòa quyện của rau, vị béo của dừa, chua chua của xoài băm, gìn thơm của đậu phộng, bánh tráng nướng, nước mắm ngon… quyện vào nhau tạo nên một hương vị đậm đà khó quên.
Cá mương Ngân Sơn
Cá mương có thân hình thon dài, độ 10-15cm, có vảy màu trắng bạc, to bằng ngón tay trỏ người lớn, sống ở sông suối. Trong các món chế biến từ loại cá này, “đỉnh” nhất là món nướng. Cá tươi được nướng trực tiếp trên lửa than hồng. Mùi thơm lan tỏa, thịt dai ngon ngọt, chín con nào ta thưởng thức con đó, ăn lai rai lúc nóng phải nói lạ miệng, thơm giòn, ngọt đặc trưng. Ngoài ra, cá mương chiên xù cũng là món dễ làm. Cá mương cuốn với bánh tráng rau sống chấm nước mắm ngon có thể ăn no bụng mà vẫn còn cảm giác thèm.
Món cá mương trước đây chỉ là món bình dân của những người ở ven sông. Bây giờ nó đã là đặc sản vào các hàng quán, mà nhiều và tươi ngon nhất là cá mương trong các quán ở huyện miền núi Đồng Xuân, khu vực hạ lưu sông Ngân Sơn. Tuy nhiên, với thương hiệu và sự lan tỏa của món ăn dân dã này, hiện nay cá mương cũng xuất hiện trong nhiều quán xá ở TP Tuy Hòa.
Ghẹ đầm Cù Mông
Một đặc sản ở Phú Yên không thể không nhắc đến là ghẹ đầm Cù Mông (Thị xã Sông Cầu). Nhiều tỉnh duyên hải miền Trung đều có ghẹ nhưng ghẹ Sông Cầu vẫn nổi tiếng và “đóng triện” thương hiệu bởi độ chắc, ngọt. Ghẹ vùng Sông Cầu to bằng nắm tay, mình xanh thẫm, càng và yếm lốm đốm trắng, béo mầm. Ghẹ có thể hấp, luộc, rang muối hoặc nướng vỉ, làm món lai rai rất thú vị.
Ghẹ Sông Cầu thịt chắc, vị ngọt thơm là nhờ yếu tố môi trường, nguồn nước ở đầm Cù Mông, vịnh Xuân Đài rất ổn định về độ mặn, phong phú thực vật thủy sinh (làm nguồn thức ăn cho ghẹ). Nhờ vậy, ghẹ Sông Cầu có quanh năm và bất kể mùa nào cũng không bị xốp. Vùng này còn xuất hiện một loại ghẹ đặc biệt thơm ngon hơn, được gọi là ghẹ lột. Loại ghẹ này ăn cả vỏ, thịt mềm ngọt.
Bún bắp An Dân
Bún bắp chỉ là nguyên liệu chính của món ăn, nếu kết hợp thêm nguyên liệu và cách chế biến sẽ tạo nên các món bún bắp hấp dẫn. Khô thì có bún bắp xào bò, bún bắp xào tim cật, bún bắp thịt nướng. Khách cũng có thể chọn các món nước: bún bắp giò heo, bún bắp chả cá… Đơn giản nhất là món bún bắp xào mỡ hẹ chấm với nước mắm “rin” dằm ớt hiểm ăn kèm rau sống. Dù chế biến theo cách nào thì món bún bắp luôn làm hài lòng thực khách bởi màu vàng ươm tươi tắn của nó. Ăn miếng bún bắp hương vị khác xa bún gạo, một hương vị rất đặc trưng chỉ có ở bún bắp. Cọng bún to mềm, hơi bột, và thơm thoang thoảng mùi bắp.
Bún bắp cũng có một quá trình sản xuất khá kỳ công, hạt bắp được cho vào cối giã chung với mày cám để bóc phần mày trắng ở cuống . Khi bắp nát ra những hạt nhỏ (gạo bắp) được đem ra sàng sẩy loại bỏ cám mày, sau đó người ta mới đem “gạo bắp” ngâm nước chừng 30 phút. Gạo bắp được vớt ra đưa đi ủ 1 ngày đêm cho lên men chua rồi đem phơi cho r
áo. Gạo bắp lên men được đem ngâm lại với nước cho mềm thêm và loại bỏ hết mùi chua mới cho vào cối quết thành bột. Bột bắp cho vào túi vải nén thành khối rồi cắt ra luộc lại chừng 15 phút trước khi quết nhuyễn lần cuối. Bột được nhồi lại với nước ấm, cho vào dụng cụ nặn đùn sợi, những sợi bún rơi vào nồi nước sôi nấu đến khi bún chín nổi lên mặt nước mới vớt ra bắt thành lọn…
Đặc sản Phú Yên mua về làm quà
Bò một nắng
Để có món này, phải chọn loại bò cỏ, non tơ được chăn thả tự nhiên. Chỉ lấy hai phần là thịt đùi và thịt thăn trong một con bò sơ chế kỹ rồi thái thành miếng mỏng, mỗi miếng nặng độ 0,4kg, ướp muối, đường, bột ngọt, ớt hiểm rồi đem phơi. Nếu trời nắng tốt, chỉ phơi một hoặc hai nắng, nếu trời không nắng hoặc mưa có thể dùng lò than sấy. Làm cách nào để khoảng 2kg bò tươi còn lại độ 1,2kg thành phẩm là tốt nhất. Sau khi chế biến, phơi sấy song, phần thịt còn lại sẽ khô dai, có độ ngọt tự nhiên và hương vị đặc trưng. Ăn bò một nắng ngon nhất bằng cách nướng trên lửa than rồi xé dọc ra thành từng miếng nhỏ chấm với muối trứng kiến vàng, ăn kèm với dưa leo, các loại rau thơm.
Muối kiến vàng
Đây là thức chấm độc đáo của người miền núi Phú Yên. Những con kiến vàng được đặt hàng để người dân ở huyện miền núi đi thu bắt trên cây rừng. Mua kiến vàng về, phải lọc chọn loại kiến nhỏ đem phơi, rang chín rồi trộn với sả, ớt xay, tạo ra món muối chấm tuyệt hảo, khác biệt.
Khô cá đét Sông Cầu
Cá đét là nguồn thực phẩm nhiều chất đạm, canxi, ít chất béo. Cá đét tươi cũng có thể nấu chua, nấu lẩu nhưng hạn chế của loại cá này là thịt hơi bở, có xương nên người ta chủ yếu là phơi khô làm mồi nhắm hoặc ăn cơm. Khác với một số vùng, cách chế biến khô cá đét Sông Cầu đơn giản giữ nguyên vị, không tẩm ướp. Mỗi lứa cá đét khô cần 2 nắng (phơi hai ngày) là vừa khô tới. Khô cá đét nướng (hoặc chiên) lên mềm, ít xương. Cá nhỏ không cần xẻ, phơi nguyên con, khi ăn ngọt thịt và có mùi nồng nồng, hăng hăng khá đặc trưng.
Khô cá đét được chuộng không chỉ bởi vị ngon dân dã mà còn khá tiện dụng. Trong nhà có bịch cá đét được bảo quản nơi thoáng mát hoặc bỏ vào tủ lạnh là không lo thiếu mồi ngon đãi khách đột xuất. Khô cá đét Sông Cầu là một trong những đặc sản của vùng đất xứ Nẫu. Không phải cao lương mỹ vị, khô cá đét ngon cái ngon dân dã, giá cả cũng hết sức bình dân.
Bánh ít lá gai
Cũng là một nét văn hóa ẩm thực độc đáo ở Phú Yên vào những ngày giỗ tổ tiên. nhân bánh được làm từ nhiều thứ như: đậu phộng và dừa; đậu xanh; đậu đen…Bánh này được bọc bằng lá gai và khi cho ra lò có màu xanh thẫm và tương tự như bánh gai của miền Bắc. Nhưng người Phú Yên không cho một miếng mỡ vào nhân bánh như bánh gai và bánh ít còn được làm với nhiều loại nhân chứ không chỉ là nhân đậu xanh.
Nước mắm Mỹ Quang
Làng nghề nước mắm truyền thống Mỹ Quang (xã An Chấn, huyện Tuy An) hình thành trên trăm năm. Nguồn nguyên liệu dồi dào cùng phương pháp chế biến truyền thống đã tạo ra nước mắm Mỹ Quang thơm ngon đặc trưng.
Rượu Quán Đế
Từ thời xa xưa, Sông Cầu nổi tiếng với cá ngon, dừa ngọt, rượu Quán Đế… Rượu được người dân nấu bằng phương pháp thủ công và tiêu thụ mạnh nhờ bán lẻ trên đường thiên lý Bắc – Nam để phục vụ khách đường xa và quan lại đi công cán, nhờ vậy rượu đế vùng này nhanh chóng nổi tiếng khắp nơi.
